سالهاست که یکی از خواسته‌های زنان در روز جهانی زن آزادی سقط جنین است. سقط جنین که در بسیاری از کشورهای پیرامونی عملی غیرقانونی محسوب می‌شود اغلب در مراکز غیر بهداشتی و توسط افراد غیر متخصص انجام شده و سالانه منجر به مرگ صدها هزار زن باردار می‌شود. ایران نیز از این قاعده مستثنا نیست. در حالی که آمار دقیقی از تعداد سقط جنین‌های غیرقانونی در ایران در دست نیست آمار غیررسمی و اطلاعاتی که توسط مراکز بهداشتی منتشر شده خبر از ابعاد هولناک این فاجعه می‌دهد. این آمار ظاهرا چنان تکان دهنده است که تدوین قانونی برای تسهیل سقط جنین قانونی را به ضرورتی اجتناب ناپذیر تبدیل کرده‌اند.
سقط جنين چيست ؟
تعاریف :
سقط جنین عبارت است از ، اخراج عمدی و غیر طبیعی و قبل از مو عد طبیعی جنین به نحوی که حمل خارج شده از بطن مادر زنده نباشد یا قابل زیست نباشد .
حمل : به کودکی گویندکه در شکم مادر است و از نظر پزشکی به دوران بعد از هفت ماهگی تا قبل از تولد طفل گفته می شود و به تعريف پزشكي سقط به از دست رفتن ناگهاني حاملگي پيش از هفته 24 حاملگي( زماني كه جنين شانس زنده ماندن در بيرون از رحم را پيدا مي كند ) گفته مي شود.
بیان مسئله
سالهاست سقط جنین که یکی از مشکلات جوامع مدرن است به عنوان پاسخی به بارداری های نا خواسته مورد بحث و مناقشه قرار دارد.مرگ سالانه صدها هزار زن باردار در سراسر جهان بر اثر سقط جنین هایی که در شرایط نا مناسب بهداشتی و به دست افراد غیر متخصص صورت می گیرد این مسئله را به یک معضل اجتماعی تبدیل کرده است.بارداری ناخواسته مشکلی واحد برای زنان در سراسر دنیا است که قربانی اصلی آن بر خلاف تصور رایج نه جنین ها بلکه مادرانی هستند که با توسل به کلنیک های غیر بهداشتی و روش های پر خطر به کام مرگ کشانده می شوند.تنها مسئله ای که در این میان از نظر پنهان می ماند نقش مردان در این امر است چراکه بارداری ناخواسته امری دوسویه است که معلول آن مردان هستند و لی انگشت اتهام همیشه به سوی زنان اشاره دارد.از اینروست که سالهاست در سراسر دنیا یکی از خواسته های زنان در روز آزادی زن “آزادی سقط جنین”است.
پدیده سقط جنین چگونه اتفاق می افتد؟
بیش از ۸۰% سقط ها در سه ماهه اول حاملگی رخ می دهد و پس از آن این میزان به سرعت کاهش می یابد. علت بروز سقط جنین همیشه مشخص نیست ولی در ماههای اول حاملگی تقريبا” در همه موارد مرگ جنین ، قبل از سقط جنین صورت می گیرد. به این دلیل بررسی علل سقط جنین شامل تعیین علت مرگ جنین در صورت امکان می باشد
سقط عمدی در چه مواردی اتفاق می افتد؟
سقط جنین عمدی به معنای ختم حاملگی با دارو یا عمل جراحی قبل از زمانی است که جنین بتواند زنده متولد شود این سقط به دو دسته تقسیم می شود:
1-سقط غیر قانونی
۲-سقط درمانی
از آنجایی که سقط جنین در بعضی موارد جهت پیشگیری از صدمات جدی یا دائمی به مادر یا جهت حفظ زندگی یا سلامت مادر قابل اجرا می باشد لذا سقط جنین عمدی از سال ۱۹۷۳ تاکنون مرجعیت پیدا کرده است .سقط درمانی یکی از انواع سقط جنین عمدی بوده که به منظور حفظ سلامت مادر در موارد ذیل انجام می شود:
1-زمانی که ادامه حاملگی زندگی مادر را به مخاطره می اندازد یا شدیدا” به سلامت او صدمه وارد می کند.
2-زمانی که ادامه حاملگی منجر به تولد نوزادی با ناهنجاريهاي فيزيكي شدید یا کند ذهنی می گردد.
سقط جنین غیر قانونی در واقع سقط جنین هایی است که توسط پزشکان غیر مسئول ، افراد غیر پزشک و با استفاده از امکانات غیر قانونی صورت می گیرد و اکثرا” توسط شخصی انجام می گیرد که مورد تایید قانون کشور نمی باشد . این گونه سقط های غیر قانونی اغلب با خونریزی شدید ، عفونت ، شوک عفونی و نارسایی حاد کلیه همراه هستند و در اکثر موارد منجر به مرگ مادر می شوند..
وضعیت سقط جنین در ایران
با توجه به غیر قانونی بودن سقط جنین در کشور نمی توان آمار کامل و دقیقی ارائه کرد . برآوردهای غیر رسمی – که چند سال پیش در یک تحقیق علمی آمده بود- عدد 80 هزار سقط در سال را نشان می داد . براساس آمار دیگر ، بیشتر زنانی که به سقط جنین دست می زنند16 تا 23 ساله هستند. غیر قانونی بودن سقط جنین این مساله را به موضوعی سیاه و زیر زمینی تبدیل نموده است . بیشتر سقط هایی که در ایران رخ می دهد در محلهایی فاقد امکانات بهداشتی و یا از سوی افراد غیر متخصص و با هزینه های بالا صورت می گیرد . در میان سقط جنین هایی که در کل کشور با آن روبرو هستیم، به طور متوسط ماهیانه 15 جنین در زباله های پایتخت یافت می شود. سقط جنین در ایران ممنوع است و فقط در شرایط سقط درمانی یعنی زمانی که ماندن جنین در بطن مادر خطر جانی برای او به همراه داشته باشد و یا در شرایطی که نوزاد به ناهنجاری های شدید فیزیکی و ذهنی مبتلا باشد و چند روز پس از تولد بمیرد، با آن موافقت می شود. این قانون(سقط درمانی) که مجوز شرعی سقط جنین را در موارد ذکر شده صادر می کند در سال 1381 به امضای 40 نفر از نمایندگان تقدیم مجلس شد و در دستور کار مجلس قرار گرفت و در1383 کلیات آن به تصویب مجلس رسید. بر اساس این مصوبه سقط در مانی با تشخیص قطعی سه پزشک متخصص و تائید پزشکی قانونی مبنی بر بیماری جنین که پس از ولادت موجب حرج والدین یا طفل می شود یا بیماری مادر که با تهدید جانی مادر توأم باشد قبل از ولوج روح با رضایت زن و شوهر مجاز است و مجازات و مسئولیتی متوجه پزشک مباشر نخواهد بود.
قانو نگذار از جهت شخصیت و مسئولیت کیفری سقط جنین، بین مواردی که توسط افراد غیر متخصص و متخصص یا توسط خود زن حامله و یا شوهر انجام می پذیرد تفاوت قائل شده است .
مجازات سقط جنين غیر قانونی توسط مادر ، پرداخت ديه مي باشد که طبق قانون يک نوع مجازات تلقي شده است اما به نظر مي رسد در اينجا اشاره به سقط جنين قبل از ولوج روح در جنين باشد. . طبق ماده 489 ق.م.ا (( هرگاه زني جنين خود را سقط کند ديه آنرا در هر مرحله اي که باشد بايد بپردازد و خود از آن ديه سهمي نمي برد))
وضعیت سقط جنین در جهان:
شوروی اولین کشور در این زمینه بود که در سال 1952 سقط جنین را قانونی کرد.انگلستان در سال 1969،امریکادر 1973و هلند در 1984 سقط جنین را قانونی کردند و سپس آلبانی،بلغارستان و رومانی.این کشورها به دلیل مرگ و میر زنان از سقط های غیر قانونی آنرا مجاز شمردند.کشور های فنلاند،سوئیس،اسپانیا و پرتغال از جمله کشور هایی هستند که شرایط خاصی مثل وضعیت بد خانواده و عدم توانایی مالی برای پذیرفتن عضو جدید،سن کم یا زیاد برای مادر برای بارداری،وضعیت تجرد زن و یا تعداد زیاد فرزندان را برای سقط جنین مجاز اعلام کردند.در میان کشور های آسیایی ترکیه،یمن وتونس سقط جنین را در تمامی موارد مجاز اعلام کرده اند.آمار نشان می دهد پس از رفع ممنوعیت سقط جنین آمار مرگ و میر زنان 25% یافته است و تنها در بریتانیا از سال 1963 پس از لغو قانون ممنوعیت سقط جنین تعداد مرگ و میر زنان به نصف رسید.
نظر فقها در مورد سقط جنین
فقهای بزرگ شیعه ، ابتدا تشکیل جنین را از حیث زمان به دو مرحله تقسیم می کنند:
1 – جنین پیش از چهار ماهگی ، پیش از دمیده شدن روح .
2-جنین پس از چهار ماهگی ، پس از دمیده شدن روح .
اکثر فقهای شیعه براین نظرند که سقط جنین پس از دمیده شدن روح حرام است ، اعم از اینکه برای مادر خطر داشته باشد ، یا مشکلات روحی و روانی ایجاد و … یا خطری متوجه او نباشد یا خطر متوجه خود جنین باشد. اما سقط جنین پیش از دمیده شدن روح در صورتی که خطر جانی برای مادر داشته باشد ، جایز است .
بسیاری از فقها من جمله حضرات آیت … خامنه ای و فاضل لنکرانی ، قا ئل به جواز سقط جنین برای حفظ جان مادر هستند . حضرت آیت … خامنه ای، در جواب استفتای فردی که بارداری را برای همسر خود سبب بروز ناراحتی های روانی و مشقت دانسته است ، فرموده اند : با توجه به حرج و مشقت روحی و درمانی ناشی از بارداری ناخواسته برای همسرتان ، سقط این جنین
را تا قبل از ولوج روح – چهار ماهگی – به دلیل حرج و مشقت غیر قابل تحمل نمی توان گفت حرام است ، بلکه حرج و مشقت رافع است و سقط جنین جایز است .
آیت … مکارم شیرازی در خصوص ناقص بودن جنین پس ازآنکه با تجهیزات پیشرفته پزشکی معلوم شود که جنین ناقص است و کودکی ناقص الخلقه یا معلول به دنیا خواهد آمد ، اظهار داشته اند : اگر تشخیص بیماری در جنین قطعی است و نگه داشتن چنین فرزندی موجب حرج است در این صورت جایز است قبل از دمیده شدن روح ، جنین را اسقاط کنند .

نتیجه
آزادی سقط جنین برای مادران باعث کاهش چشمگیر مرگ و میر آنان گشته، آمار جرم و جنایت را در جامعه کم کرده و از تولد کودکانی که آینده ای نا بسامان خواهند داشت تا حد زیادی جلوگیری میکند. علاوه بر این آزادی سقط جنین به زنان به عنوان نیمی از جامعه این فرصت را می دهد تا با پایان دادن به حاملگی های ناخواسته و تعیین زمان بچه دار شدن فرصت بیشتری برای سرمایه گذاری در آموزش، کار، و دیگر فعالیت های اجتماعی داشته باشند. پیشرفت زنان از ارکان توسعه در هر جامعه ای است که با تحقیقات بسیاری ثابت شده است. لازم به ذکر است که آزادی سقط جنین باید بخشی از یک سیاست کلان جامعه باشدکه در دسترس بودن وسائل پیشگیری از حاملگی، جریان آزاد و صحیح اطلاعات برای جوانان و نوجوانان و فرهنگ سازی برای پرهیز از روابط نا مشروع در میان نوجوانان و بسیاری از موارد دیگر را نیز شامل شود.