همانطور که جوامع در حال تغییر و تحول هستند، میزان شیوع و بروز بیماری‌ها نیز تغییرات شگرفی داشته است؛ در این بین گاه اولویت واكسیناسیون برخی بیماری‌ها کمرنگ‌‌تر می‌شود و بیماری‌های دیگر در اولویت قرار می‌گیرند.

3 دهه قبل، شایع‌ترین بیماری مقاربتی سوزاک بود و یک دهه پیش، عفونت‌های کلامیدیایی. اما اکنون در بسیاری از نقاط دنیا، زگیل تناسلی شایع‌ترین بیماری مقاربتی به شمار می‌رود. هرچند از وجود آمارهای مطمئن در کشور در مورد میزان شیوع و بروز این بیماری خبری نیست ولی دكتر محمدرضا صفری‌نژاد، اورولوژیست و استاد دانشگاه، معتقد است شیوع این بیماری در کشور به‌طرز نگران‌کننده‌ای در حال افزایش است. به همین بهانه با او گفت‌وگو كرده‌ایم تا راجع به این بیماری و برنامه واكسیناسیون كشورهای مختلف برای پیشگیری از ابتلا به زگیل تناسلی بیشتر برایمان توضیح دهند.

احتمال انتقال زگیل تناسلی چقدر است؟
زگیل تناسلی جزو بیماری‌های آمیزشی محسوب می‌شود و به شدت مسری است به‌طوری كه فقط در یک بار رابطه زناشویی با فرد آلوده به این بیماری، احتمال انتقال آن
60 درصد خواهد بود. هرچند استفاده از کاندوم خطر انتقال بیماری را كاهش می‌دهد ولی آن را به صفر نمی‌رساند. عامل ایجاد این بیماری هم نوعی ویروس به اسم «ویروس پاپیلوم انسانی» (HPV) است كه بیش از 100 نوع مختلف دارد و نوع 6 و 11 آن، علت بروز 90 درصد زگیل‌های تناسلی هستند. البته در تمام افراد آلوده به «ویروس پاپیلوم انسانی» باوجود آلوده‌بودن ناحیه تناسلی به ویروس، ضایعات زگیلی دیده نمی‌شود و آلودگی آنها مخفی است با این حال ناقل عفونت‌اند و می‌توانند آن را به دیگران منتقل كنند. سایر انواع ویروس پاپیلوم انسانی می‌توانند باعث ایجاد سرطان گردن رحم در خانم‌ها شوند. دو نوع 16 و 18 عامل 70 درصد موارد سرطان دهانه رحم، 80 درصد سرطان مقعد، 60 درصد سرطان‌های واژن و 40 درصد سرطان‌های فرج هستند. این دو نوع ویروس عامل ایجاد بیشتر سرطان‌های داخل حفره دهان نیز هستند.

این بیماری چه علایمی دارد؟
زگیل‌های تناسلی در هر دو جنس زن و مرد دیده می‌شوند. علایم آن معمولا به‌صورت تجمع خوشه‌ای زگیل‌ها تظاهر می‌یابد. این تجمع خوشه‌ای، از چند عدد تا گرفتاری وسیع تمام ناحیه تناسلی و مقعد متفاوت است. در خانم‌ها علاوه بر قسمت خارجی دستگاه تناسلی، این زگیل‌ها داخل و خارج واژن، گردن رحم و نیز در اطراف مقعد هم دیده می‌شوند. اگر در خانمی زگیل قابل‌رویت در قسمت خارجی دستگاه تناسلی وجود داشته باشد، باید از نظر وجود ضایعات زگیلی داخل واژن، گردن رحم، داخل مجرای ادرار و سایر نقاط مجاور دستگاه تناسلی نیز بررسی شود. بسیاری از زگیل‌های داخل واژن بدون علامت هستند و گاهی تنها علامت آنها خونریزی پس از برقراری رابطه زناشویی است.

میزان شیوع آن در هر دو جنس یكسان است؟
بله، میزان شیوع زگیل‌های تناسلی در خانم‌ها به همان اندازه مردان است ولی علایم آن در خانم‌ها کمتر است. این زگیل‌ها در مردان معمولا در نوک آلت تناسلی دیده می‌شوند ولی در تنه آلت تناسلی، روی کیسه بیضه و اطراف و داخل مقعد نیز می‌توان آنها را یافت. این بیماری علاوه بر خطرهای بهداشتی عدیده‌ای که دارد، باعث بروز مشکلات اجتماعی و خانوادگی نیز می‌شود. گاهی وقتی خانمی به‌دلیل ابتلا به زگیل تناسلی نزد پزشک می‌رود، پزشک صراحتا می‌گوید شوهر شما رابطه خارج از خانواده دارد و این ویروس از وی به شما منتقل شده است. برعکس این مساله نیز صادق است و ممكن است به مرد مبتلا گفته ‌شود از طریق همسرش به این ویروس آلوده شده است. این آغاز بگومگوهای خانوادگی است که گاهی كار را به طلاق می‌كشاند.

هرچند گاهی ضایعات خیلی كوچك‌ هستند و قابل مشاهده نیستند یا ظاهری گول‌زننده دارند و شبیه سایر بیماری‌های پوستی به‌نظر می‌رسند ولی برخلاف ایدز به آسانی تشخیص داده و باعث می‌شود فرد در پی یافتن علت مشکل باشد. تشخیص زگیل‌های ناحیه تناسلی بر اساس سابقه و ظاهر ضایعات آسان است. در این صورت باید ضایعات را قابل مشاهده كرد. برای این كار پزشك محل موردنظر را با اسیداستیک 5 درصد آغشته و مدت 10-5 دقیقه صبر می‌كند. اگر ضایعه سفید شود، دلیل بر وجود زگیل تناسلی است. این اقدام تشخیصی در زنان توصیه نمی‌شود. علاوه بر این، امروزه با انبوه اطلاعاتی که در رسانه‌ها و اینترنت ارائه می‌شود، آگاهی بیماران بالا رفته و به آسانی پی می‌برند دچار بیماری آمیزشی شده‌اند.

آیا این بیماری درمان قطعی دارد؟
با دانش فعلی این بیماری درمان قطعی ندارد و داروی ضدویروسی برای آن موجود نیست. به این دلیل و به دلیل اهمیت نقش این زگیل‌ها در ابتلا به سرطان‌های دستگاه تناسلی خانم‌ها، به‌ویژه سرطان دهانه رحم، از یک دهه قبل دانشمندان برای ساخت واکسن موثر علیه این بیماری اقدام كرده‌اند. در حال حاضر دو نوع واکسن موثر علیه این بیماری تایید شده که عبارتند از: «گارداسیل» و «سرواریكس». این واكسن‌ها از ابتلا به ویروس پاپیلوم انسانی نوع 16 و 18 جلوگیری می‌کنند. واکسن «گارداسیل» هم تا 90 درصد از ابتلا به انواع 6 و 11 جلوگیری می‌کند.

برای پیشگیری از ابتلا به این بیماری برنامه واكسیناسیون كشورهای مختلف چگونه است؟
سازمان بهداشت جهانی و مسوولان بهداشتی كشور آمریکا، بسیاری از کشورهای اروپایی، استرالیا و کانادا، واکسیناسیون دخترهای نوجوان در سنین 12-11 سالگی را بر ضد این ویروس توصیه می‌كنند ولی اگر خانمی با سن بالاتر واکسیناسیون علیه ویروس پاپیلوم انسانی را انجام نداده باشد باز هم می‌تواند تا سن 26سالگی این كار را انجام دهد. با صلاحدید پزشک می‌توان برای سنین بالاتر نیز این واكسن را تزریق کرد. اگر خانمی قصد ازدواج با مردی که مبتلا به این بیماری است، دارد هم باید این واکسن را تزریق كند. در کشورهای غربی هم قبل از سن شروع رابطه جنسی توصیه می‌شود این واکسن تزریق شود. البته اگر چند سال از برقراری رابطه زناشویی گذشته باشد ولی هنوز واکسن تزریق نشده باشد هم باز خانم‌ها از تزریق واکسن سود می‌برند ولی نه به‌اندازه‌ای که واكسیناسیون قبل از شروع فعالیت جنسی انجام شده باشد، چون این افراد ممکن است به بعضی از انواع ویروس پاپیلوم انسانی آلوده شده باشند.

مردان از چه سنی می‌توانند این واكسن را تزریق كنند؟
بین 9 تا 26 سالگی ولی در اروپا و آمریکا واکسیناسیون تمام مردان مثل خانم‌ها توصیه نمی‌شود. عیب اصلی این واکسن هزینه زیاد آن است چون باید در 3 دوز تزریق شود و هر دوز آن 130 دلار آمریکا هزینه دارد.

در ایران برنامه واكسیناسیون چگونه است؟
متاسفانه در کشور ما واکسیناسیون علیه بیماری زگیل تناسلی اجباری نیست و بیشتر مردم از این بیماری، عوارض آن و وجود واکسن موثر علیه آن بی‌خبر هستند. در حال حاضر در ایران هزینه هر دوز این واکسن حدود 250 هزار تومان است، درحالی كه در کشورهایی که برنامه واکسیناسیون علیه این بیماری را در برنامه ملی خود گنجانده‌اند، شرکت‌های بیمه درصد قابل‌توجهی از هزینه این واکسیناسیون را پوشش می‌دهند، چون هزینه پیشگیری بسیار کمتر از هزینه‌های تشخیصی و درمانی بیماری و عوارض آن است.

حرف آخر؟
من متخصص بهداشت نیستم و می‌دانم توصیه برای واکسیناسیون یک بیماری به مطالعه‌های خاص نیاز دارد ولی به‌عنوان کارشناس و محقق این حوزه توصیه می‌کنم مسوولان بهداشتی کشور در این مورد بررسی علمی انجام دهند زیرا ممكن است سونامی این بیماری در كشور گریبانگیر همه شود.