-وازکتومی چیست؟
-نحوه عمل جراحی وازکتومی
-مراقبت پس از عمل وازکتومی
-زمان لازم برای اطمینان از عدم وجود اسپرمها در منی
-عوارض جانبی وازکتومی
-مزایای وازکتومی
-معایب وازکتومی

وازکتومی چیست؟
دراین عمل جلوی انتقال اسپرمها از بیضه و رسیدن آن به مایع منی گرفته می‌شود. اگر در مایع منی، اسپرم وجود نداشته باشد، غیر ممکن خواهد بود که حاملگی رخ دهد.
در عمل جراحی وازکتومی‌به برداشتن بیضه ها نیازی نمی‌باشد و در توانایی تولید منی توسط مردان اختلالی ایجاد نمی‌شود، با انجام این عمل جراحی هیچ تغییری درعملکرد جنسی مردان ایجاد نشده و ویژگیهای مردانه تغییر نمی‌یابد .
بعد ازعمل وازکتومی ‌مردان هنوز قادر خواهند بود که از فعالیت جنسی لذت برده و تغییری در خروج منی احساس نخواهند نمود. تنها تفاوتی که با انجام این عمل ایجاد می‌شود این است که مایع منی فاقد اسپرم خواهد شد.
وازکتومی ‌یک روش دائمی‌ جلوگیری از بارداری می‌باشد و در صورتی که مردی بعد ازعمل وازکتومی ‌تصمیمش عوض شود و بخواهد دوباره بچه‌دار شود به آسانی قابل برگشت نخواهد بود .
بنابراین قبل از اینکه اقدام به عمل وازکتومی‌ شود باید فرد مطمئن شود که دیگر درهر شرایط دیگری خواهان پدر شدن نخواهد بود. با این حال گاهی اوقات می‌توان با یک عمل جراحی، وازکتومی ‌را برگشت داد اما هیچگونه تضمینی وجود ندارد که این عمل موفقیت آمیز بوده و دوباره فرد بتواند صاحب فرزند شود.

نحوه عمل جراحی وازکتومی
وازکتومی‌ یک عمل جراحی راحت و آسان می‌باشد. برای انجام عمل وازکتومی‌، دو روش وجود دارد که عبارتند از :
۱) وازکتومی ‌با استفاده از تیغ جراحی و بخیه زدن
۲) وازکتومی ‌بدون استفاده از تیغ جراحی
برای اینکه عمل جراحی وازکتومی‌را بهتر بفهمیم، بهتر است ابتدا کمی‌درباره دستگاه تناسلی مردان و عملکرد آن مطالبی بیان شود .
بیضه‌ها عضوی از بدن هستند که تولید اسپرم و هورمون جنسی مردانه تستوسترون می‌کنند. بیضه‌ها در داخل کیسه‌ای به نام اسکروتوم Scrotum قرار دارند. هر بیضه به لوله‌ای کوچک و پیچ در پیچ به نام اپیدیدیم (Epididymis) متصل است .
اسپرمها وقتی از بیضه خارج می‌شوند وارد اپیدیدیم شده و در آنجا حدود شش هفته نگهداری می‌شوند تا کامل و بالغ شوند. اپیدیدیم نیز توسط یک جفت لوله دیگر به نام وازدفرانس (Vas deferens) به غده پروستات متصل می‌گردد. مایع منی در پروستات ساخته میشود و در هنگام مقاربت، این مایع منی با اسپرم مخلوط شده و از آلت تناسلی خارج می‌گردد.
در روش وازکتومی‌ با استفاده از تیغ جراحی، ابتدا اسکروتوم (پوست روی بیضه ) با استفاده از یک ماده بی‌حس کننده که به داخل آن تزریق می‌گردد بی‌حس می‌شود. سپس با مشخص کردن مجرای وازدفرانس در زیر پوست اسکروتوم، یک برش کوچک (معمولا حدود یک سانتیمتر) بر روی اسکروتوم ایجاد می‌شود .
اکنون با بیرون کشیدن وازدفرانس از طریق این سوراخ، دو برش بر روی آن ایجاد می‌کنند و یک سانتیمتر از آن را بر می‌دارند. هر دو سمت بریده شده وازدفرانس را با نخ یا کلیپس و یا با کوتر می‌بندند و سپس آنها را به داخل اسکروتوم بر می‌گردانند. اکنون برشی که بر روی اسکروتوم وجود دارد را با زدن بخیه می‌بندند. سپس تمام این کارها را برای سمت دیگر (بیضه طرف دیگر) انجام می‌دهند.
در روش وازکتومی‌ بدون استفاده از تیغ که به آن اصطلاحا N.S.V. گفته می‌شود ( حروف اول کلمات No – scalpel vasectomy) در مدت ۵ تا ۱۰ دقیقه بعد از انجام بی‌حسی موضعی با استفاده از دو عدد پنس، این عمل انجام می‌شود. از آنجایی که سوراخی که دراین روش ایجاد می‌گردد خیلی کوچک می‌باشد، نیازی به بخیه زدن وجود ندارد.

مراقبت پس از عمل وازکتومی
به مدت یک تا سه روز پس از عمل وازکتومی‌، لازم است که فرد استراحت کامل داشته و حرکاتش را محدود نماید تا موجب کاهش تورم شده و اجازه دهد که مجرای وازدفرانس که بریده شده، التیام یابد. اکثر آقایان در چنین مواقعی ترجیح می‌دهند که به پشت خوابیده و پاهایشان را بالا بیاورند .
اگر چه این کار لزومی‌ندارد. انجام حرکات شدید، بلند کردن اجسام سنگین و راه رفتن زیاد باعث افزایش احتمال بروز التهاب و خونریزی در اسکتروم می‌شود .
معمولا به مدت یک هفته کمی‌احساس ناراحتی در افراد طبیعی می‌باشد. داروهای مسکن و ضد التهاب در چنین مواردی می‌توانند سودمند باشد. استفاده از کیسه حاوی یخ هر ۱۵ دقیقه یک بار و به مدت ۱۵ دقیقه میتواند به کم کردن تورم کمک نماید.

زمان لازم برای اطمینان از عدم وجود اسپرمها در منی
وازکتومی‌ عملی نیست که بوسیله آن سریعا و بلافاصله بتوان نتایج عقیم بودن را مشاهده نمود. اسپرمها می‌توانند به مدت بیش از یک هفته در وازدفرانس، در بین انتهاهای بخیه زده آن و مجرایی که به آلت تناسلی متصل است، باقی بمانند .
در اکثر آقایان، حدود ۱۰ تا ۱۴ بار که مقاربت انجام دادند و منی از آنها خارج شد، به مدت یک تا دو هفته طول میکشد تا مجرای آنها خالی از اسپرم شود. معمولا حداقل دو نمونه از مایع منی در طی یک هفته تا یک ماه بعد از عمل وازکتومی ‌باید گرفته شود و برای آزمایش اسپرم به آزمایشگاه فرستاده شود .
وقتی در برگه آزمایش تعداد اسپرمها صفرگزارش شد و هیچ اسپرمی‌ در مایع منی دیده نشد، آن موقع می‌توان گفت که عمل وازکتومی‌ با موفقیت انجام شده و فرد عقیم شده است. تا آن هنگام باید از سایر روشهای ضد بارداری استفاده نمود.
از آنجایی که اسپرمها فقط پنچ در صد مایع منی را تشکیل می‌دهند، بعد از عمل وازکتومی‌، فرد هیچ احساسی از کم شدن مایع منی خود نخواهد داشت. عمل وازکتومی ‌بر خلاف بعضی از شایعات هیچ اختلالی درتولید هورمون جنسی مردانه تستوسترون نداشته و باعث کاهش میل جنسی نیز نمی‌شود .

عوارض جانبی وازکتومی
عوارض جانبی جدی این عمل بسیارنادر می‌باشند. حدود ۱۰ در صد افراد دچار درد، خونریزی و التهاب بیشتری نسبت به سایر افراد خواهند شد. این امر ممکن است به دلیل ایجاد فشار موقتی که در وازدفرانس ایجاد می‌شود پدید آید. درموارد خیلی نادری ممکن است اسپرمها تا حتی یکسال بعد از عمل وازکتومی ‌نیز در مایع منی یافت شوند .
این وضعیت ممکن است به علت مهاجرت آرام و ضعیف اسپرمها در وازدفرانس ایجاد شود و یا اینکه ممکن است نشان دهنده این باشد که انتهای بسته شده وازدفرانس دوباره به یکدیگر متصل شده‌اند. راه حل این وضعیت، انجام دوباره عمل وازکتومی ‌می‌باشد .
گاهی اوقات وضعیتی به نام گرانولوم اسپرم (gronuloma) ایجاد می‌شود که در این حالت اسپرمهای باقی مانده بصورت غده کوچکی جمع می‌شوند و موجب تحریک می‌گردند. این وضعیت معمولا با گذشت زمان خود بخود برطرف می‌شود با این حال گاهی اوقات می‌توان با عمل جراحی آن را برداشت.

مزایای وازکتومی
* یک روش دائمی‌جلوگیری از بارداری می‌باشد
* اختلالی در فعالیت جنسی ایجاد نمی‌کند
* نیازی به مراقبتهای روزانه ندارد
* نسبت به عمل بستن لوله‌های رحم در خانمها، روش وازکتومی ‌بسیار آسان‌تر و ارزان‌تر می‌باشد.

معایب وازکتومی
* از انتقال بیماریهای عفونی مقاربتی جلوگیری نمی‌کند
* بلافاصله بعد از عمل جراحی اثر عقیم بودن آن آشکار نمی شود
* نیاز به عمل جراحی کوچکی دارد
* ممکن است دوباره مجاری وازدفرانس به یکدیگر متصل شوند
* ممکن است در صورت پشیمان شدن از انجام این عمل، عمل برگشت پذیر بودن آن اجرا نشود.